Gisteravond is Harry Mulisch overleden, de laatste van 'De Grote Drie'. Met hem sterft een onsterfelijke. Verder kan ik er niets over schrijven. Of - om Mulisch te citeren: 'Wie over de dood wil spreken, moet niets zeggen: dan spreekt hij de waarheid.'

Via een Duitse website besprak ik een vliegticket naar Nice, voor een korte vakantie in Monte Carlo later dit jaar. Nadat ik op de button om te boeken had gedrukt, kreeg ik bovenstaand bericht op het scherm. De vlucht was in de tussentijd 1 euro goedkoper geworden – kan ik een halve slok champagne meer drinken.

Ik moest naar een wetenschappelijke bijeenkomst in kasteel Hohenkammer, iets meer dan twintig kilometer van mijn woonplaats Freising. Met het openbaar vervoer onbereikbaar. Maar het weer was goed, dus ik besloot te fietsen.
   Toen ik vanochtend weer terugkeerde, moest ik denken aan Adrie van der Poel. Niet omdat het seizoen veldrijden weer van start is gegaan, maar omdat de richtingaanwijzers van Hohenkammer naar Freising mij grotendeels voerden over onverharde landweggetjes en bospaden met modder, bladeren en losse steentjes. Wegen om lek te rijden. Voor Adrie van der Poel geen probleem, want in een wedstrijd veldrijden staan ze op verschillende plaatsen in het parcours met reservefietsen. Maar op deze bospaden had ik nog geen reservefietsen zien zien staan.
   Ik trapte door. Soms kregen mijn dunne bandjes nauwelijks grip op de paden van kleine steentjes, maar lek reed ik niet. Na ruim een uur kwam ik bij huis aan, met koude voeten, een gloeiend gezicht en een trainingsbroek vol modderspetten.

'Bent u Nederlands?' vroeg de vrouw die mij tergend langzaam een telefonische enquête over het vliegveld van München afgenomen had. 'U praat namelijk net zo als Van Gaal.'
   Ik weet niet of dat als een compliment bedoeld was, maar ik ging er niet verder op in. De telefonische ondervraging had me al genoeg tijd gekost.

De moderne mens gooit veel te snel iets weg – voedsel dat nog eetbaar is, maar  waarvan de houdbaarheidsdatum is verstreken, kleding die ons niet meer bevalt, trage computers, televisies die vervangen moeten worden door grotere televisies.
   In een bureaulade op een van onze laboratoriumzalen vond ik een tube tandpasta. Made in West-germany stond erop. Niemand had deze tube tandpasta ooit weggegooid. Uit zuinigheid, of uit laksheid. Ooit moest het er van komen. Ik weet niet hoe lang tandpasta houdbaar is, maar vandaag gooide ik de tube weg.

Het liefst koop ik wijn in het proeflokaal van een wijngaard of op een wijnbeurs. Soms koop ik een fles op aanraden van iemand anders. En heel af en toe bepaalt het etiket mijn keuze.
   Onlangs kocht ik een fles zuiver op de naam: Hungerford Hill Heavy Metal – 2007 Hunter Valley Shiraz. Vanavond draaide ik de fles open. Ik at er niets bij, maar luisterde Back in Black van AC/DC. Prima combinatie.

Toen ik in Freising kwam wonen, zat er niet ver van mijn huis een wijnhandel, aan de Erdinger Strasse Ik kwam er regelmatig. Maar niet regelmatig genoeg. Vorig jaar werd de wijnhandel gesloten. Het zijn slechte economische tijden.
   Het pand stond een maand leeg, en toen vestigde een hondenkapper zich er. Dit jaar ging ook die hondenkapper failliet. Het verbaasde me niets. Slechte economische tijden vragen niet om hondenkappers, slechte economische tijden vragen om drank. Geen dure wijnen, maar goedkope schnapps. En die is in de supermarkt verkrijgbaar. Ik denk dat het pand aan de Erdinger Strasse nog lang leeg zal staan.

Soms heb ik het te druk om te schrijven. Maar het is nooit te druk voor woorden. Er zijn altijd woorden, zinnen, flarden van paragrafen die in mijn gedachten naar boven komen, tijdens het fietsen, tijdens toiletbezoek.
   Wanneer ik eenmaal pen en papier ter beschikking heb, zijn de woorden vervaagd, verdampt uit het geheugen. Hoe veel briljante zinnen zijn er al verloren gegaan? Dit weekend ga ik een voicerecorder kopen, waarop ik alle ideeën kan inspreken. Zelfs als ik in de rij bij de kassa van de supermarkt sta te wachten.

Gisteren zijn de Chileense kompels uit de ingestortte San José mijn gered. Toen Jimmy Sanchez, de jongste mijnwerker, het daglicht zag, vertelde hij dat hij veel heeft kunnen nadenken en dat hij besloten heeft zijn leven te gaan veranderen.
   Je hoeft niet 69 dagen in een ondergrondse mijn te zitten om na te denken over het leven. Het kan elke dag, in het donker in bed, diep weggedoken onder de dekens. Maar niemand doet het. Tot nadenken moeten we gedwongen worden.

Het brein zit raar in elkaar. We zien verbanden die er niet zijn, we horen geluiden die er niet zijn, we voelen dingen die er niet zijn. Maar het brein is ook in staat tot nadenken, tot logische redenatie. En logische redenatie is wat ons tot moderne mens maakt. Het is het enige wat ons vooruit helpt in deze wereld.
   Onder de moderne mens zijn nog altijd individuen die naar handlezers gaan, waarde hechten aan horoscopen, homeopathische geneesmiddelen slikken, of naar religieuze leiders luisteren die beweren zeker te weten wat er gebeurt als je doodgaat. Woestijnmensen noem ik deze individuen, mensen wier ontwikkeling in het vermogen tot logisch nadenken een paar duizend jaar stil is blijven staan. Je herkent ze aan een hoofddoek, een keppel, een kruisje aan een ketting, of een ichtus-vis achter op het spatbord van een fiets.

Vandaag is er in München een marathon, een halve marathon en een 10 km loop. Het komt slechts eens in de honderd jaar voor dat je op 10-10-10 een 10 kilometer kunt rennen. Maar de laatste weken was ik te lui om te trainen.
   Ik doe over honderd jaar wel mee (de medische wetenschap is zo knap tegenwoordig). Al is dat dan waarschijnlijk in de categorie rolstoelers.

Soms komen er ineens uit het diepst van mijn brein zinnen naar boven.
   ‘Ik heb er genoeg van, André, om steeds maar het huishouden te moeten doen terwijl hier op je luie reet in de duinen zit te niksen.’
   ‘Jij bent gewoon een enorm grote klootzak, die ook zo graag eens een boekie zou willen publiceren, maar dat kan je niet. Daar ben je te imbeciel voor, daar ben je een te grote klootzak voor. Zo zit dat in elkaar.’
   ‘Abadida didonkolo bolde netsowan intedus, vader, igatedo bewank dedestel.’
   ‘Sodeju, hé.’
   Ik weet niet wat het allemaal betekent, behalve dat ik een raar brein heb dat op de rand van gekte balanceert.

In de voetgangerstunnel in Freising waarover ik eerder deze maand al schreef, is er een schildering aangebracht van een of ander raar roze beest dat een kleiner, okergeel beest omarmt en denkt: ‘Du hast doch nicht den geringsten Begriff von Weltschmerz.’
   Zo gaat dat. Onze eigen pijn is zo veel echter dan die van een ander.

Wetenschappers zijn serieuze mensen. Dat vooroordeel heerst er. Maar ook wetenschappers hebben gevoel voor humor. Vandaag krijgt Andrei Geim, Nederlander van Russische afkomst en tegenwoordig werkzaam in Manchester, de nobelprijs voor Natuurkunde. Niet vanwege zijn humor, maar voor de ontdekking van grafeen.
   Grafeen is een materiaal dat uit 1 laag koolstofatomen bestaat. Geim wist het op een merkwaardig eenvoudige manier te maken: door met plakband een laagje van een stuk grafiet af te halen.
   Geim kreeg in 2000 al de Ig Nobelprijs: prijzen voor onderzoek dat je eerst laat lachen en daarna laat nadenken. Hij ontving de Ig Nobel door een kikker in een magneetveld te laten zweven. Ook schreef hij ooit een wetenschappelijk artikel samen met zijn hamster: A. K. Geim and  H. A. M. S. ter Tisha; Detection of earth rotation with a diamagneticaly levitating gyroscope, in Physica B: condensed matter. En dat is humor. Een vreemd gevoel voor humor misschien, maar ik kan er smakelijk om lachen.

Deze week begint het circus van de Nobelprijzen weer. Morgen is de onthulling van de Nobelprijs voor medicijnen. Een dag later voor natuurkunde.
   Voor mij zijn de belangrijkste prijzen die voor de chemie en de literatuur.
   Wie zijn de favorieten?
   Het zijn natuurlijk de usual suspects. Ik noem Craig Venter (DNA sequencing). KC Nicolaou & Phil Baran (organische synthese), en Victor Ambros (microRNA). En voor de literatuur: Philip Roth, Haruki Murakami, en – vooruit – voor Nederland: Harry Mulisch.

Het nieuwe televisie-seizoen is vorige maand begonnen. Maar ik kijk nergens naar – alleen naar het nieuws op de ARD. Ik kan me vinden in de grafitti-spreuk die in de tunnel tussen het centrum van Freising en de wijk Lerchenfeld is aangebracht: Gebt mir einen Grund fernzusehen.

Van 24 september tot 1 oktober is het de week van de eenzaamheid. Of eigenlijk: de week tegen eenzaamheid. Maar helpt het? Wie zijn de eenzamen?
   Ik ga vaak alleen op reis, maar toch ben ik zelden eenzaam. Het ligt aan je fantasie, aan de bruisende hoeveelheid woorden binnen in je hoofd.
   Bukowski zei: 'I've never been lonely. I like myself. I'm the best form of entertainment I have. Let's drink more wine!' 

Berichten | Column | Chemistry | Biografie | Links | Contact